Dünya üzerinde ve toplumumuzda %1 görülme sıklığı olan epilepsi oldukça yaygın bir hastalıktır. Bilinenin aksine, şiddetli nöbetlerin yanı sıra basit bir göz dalması da epilepsi habercisi olabilir. Bu yüzden çocukluk çağından itibaren başlayabilen bu nörolojik rahatsızlığın takibi oldukça önemlidir. Epilepsi nasıl oluşur? Nasıl tedavi edilir? Dilerseniz yazımıza göz atalım.
Halk arasında sara hastalığı olarak da bilinen epilepsi, beyindeki nöronların ani ve kontrolsüz deşarjlarından dolayı oluşan ve belli bir zaman sürüp biten klinik durumlardır.
Kronik bir hastalık olan epilepsi doğumda veya sonradan oluşan beyin hasarlarından ötürü meydana gelir. Beyinde olan bu kontrolsüz boşalmalar kişinin sara nöbeti geçirmesine denen olur. Nöbetler bazen silik ve anlaşılmadan geçirildiği gibi bazen de bilinç kaybı, istemsiz vücut hareketleri ve titreme şeklinde gelişebilir. Bu yüzden nöbet tipleri, beynin hangi bölgesinde oluşuğuna göre farklılık gösterebilir. Ayrıca nöbetler arasında hasta, sağlıklı ve bilinçli bir tablo çizer. Hayatında bir defa bu atağı geçiren kişi epilepsi hastası olarak tanımlanmaz.
Epilepsi atakları çoğu kişi tarafından sadece kasılmalar, ağızdan köpük gelmesi ve bilinç kaybı yaşanması olarak bilinir. Fakat bu nöbetler, büyüklü küçüklü birçok farklı reaksiyonu meydana getirebilir. Bu belirtiler, anormal elektriklenmenin beyinde yayılma durumuna göre iki ana gurupta toplanır.
Parsiyel Nöbetler: Bu türde, elektriksel boşalım beynin belirli bir bölümünü etkiler. Yayılım hızına ve şiddetine göre zaman zaman yakın bölgeleri etkilese de, eş zamanlı olarak beynin her bölgesine yayılmaz. Parsiyel nöbetlerde görülebilen durumlar şu şekilde olabilir:
Jenaralize Nöbet: Diğer türe göre deşarj durumunun tüm beyni eş zamanlı olarak etkisi altına almasıdır. Jenaralize nöbette, herkesçe bilinen sara nöbeti atakları yaşanır. Kişi nöbet geçirirken bilinci kapanır. Tüm vücudu kasılarak yere düşer, yerdeyken bu kasılma ve gevşemeler hızlı bir şekilde devam eder.
Epilepsi, nedeni her vakada değişken olan bir hastalıktır. Bu yüzden altında birçok farklı durumun rol aldığı söylenebilir. Her yaştan kişide ortaya çıkabilen bir hastalıktır. Beyinle alakalı nörolojik her hastalık epilepsi nedeni olabilir. Diğer sebepler ise şu şekilde sıralanabilir:
Epilepsi belirtileri geçirilen nöbetin türüne göre farklılıklar gösterebilir. Oluşan belirtiler bazen birkaç saniye sürerken bazen 15 dakikaya kadar uzayabilir.
Fonksiyon bozukluğu beynin küçük bir bölgesinde başlamış ise bu durum, ön belirtiler denen aura belirtilerine neden olabilir. Bunlar;
Bu durumların devamında ise nöbet belirtileri şu şekilde oluşabilir;
Epilepsi tanısı koymak için doktor geçirilen nöbetin ne şekilde yaşandığına dair detaylı bilgi alır. Bunun için hastaya nöbetlerin hangi yaşlarda başladığı, ne kadar sıklıkta geldiği ve ortalama ne kadar sürdüğü sorularını sorarak önemli verileri elde eder. Hastanın fiziki muayenesinden sonra ise kesin tanı için bazı kan ve görüntüleme testleri isteyebilir.
Elektroensefalografi (EEG): Hastanın kafasına yerleştirilen elektrotlar ile olağan dışı gelişen elektriksel aktiviteler kayıt altına alınır. Bu veriler doktor tarafından yorumlanarak epilepsiye sebep olan durumlar araştırılır.
Bigisayarlı Tomografi (CT): Hastanın kafatasının belirli bölümlerini inceleyerek tümör, kanama veya kist oluşumlarını analiz etmeye yarayan radyolojik görüntülemedir. Bu sayede nöbete neden olan sorunlar bulunabilir.
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Detaylı bir şekilde beyin dokusunu incelenmesi için yapılan bir tetkiktir. Beyinde sara hastalığına neden olabilen anormaliteler görülür.
Epilepsi hastalarının çoğunun tedavisi anti-epileptik denilen ilaçların kullanımı ile yapılır. Hasta düzenli ilaç kullanımı ile hastalığı büyük derecede önleyebilir. Nadiren bazı hastalar ilaç kullanımına yanıt vermez. Bu gibi durumlarda ise cerrahi yöntemler ile tedavi sağlanabilir.
Epilepsi cerrahisi uygun görülen hastalara iki farklı türde uygulanabilir.
Fonksiyonel cerrahi: Nöbetlerin yayılmasını sağlayan yolların kesilmesi ile yayılımı, şiddeti ve sıklığının azaltılması hedeflenir.
Rezektiv Cerrahi: Epilepsiye neden olan 2 odağın cerrahi işlemle kaldırılmasıdır.
İlaç ve cerrahi işleminden farklı olarak epilepsi için pil tedavisi de uygulanır. Hasta bu tedavi için uygunsa, Nöroşuroji bölümü tarafından göğüs altına yerleştirilen pil vagus sinirini belirli aralıklarla uyarır. Bu sayede nöbetlerde azalma görülebilir.
Tedavinin yanı sıra kişinin kendisinin de yapacağı bazı sağlıklı yaşam uygulamaları tedaviye destek olabilir. Bu uygulamalardan bazıları;
